Een ander (pedagogisch) klimaat

Dat het pedagogisch klimaat anders zou zijn in Suriname in vergelijking tot Nederland had ik al wel verwacht. Ik loop stage bij een kinderdagverblijf en bij een particuliere basisschool waar ik verschillende indrukken heb opgedaan. Verder ben ik in gesprek gegaan met andere studenten van de Pabo die stage lopen op een niet-particuliere basisschool en ben ik in gesprek gegaan met familieleden van mijn vriend die jonge kinderen hebben over opvoeden.

Het pedagogisch klimaat is het geheel van aanwezige en gecreëerde omgevingsfactoren, die invloed hebben op het welbevinden van de leerlingen. En het welbevinden heeft weer invloed op de ontwikkeling en het leervermogen. De leervoorwaarden en de persoonsvorming staan daarbij centraal (Kerpel, A. 2014).

---

Kinderdagverblijf

Mijn eerste stage ervaringen in Suriname waren op het kinderdagverblijf/naschoolse opvang. De eigenaresse van deze opvang is van van Surinaamse afkomst, maar heeft vrijwel haar hele leven in Nederland gewoond. Ik had daarom verwacht dat het pedagogisch klimaat al meer op het veelvoorkomende van Nederland zou lijken.

De lokalen zijn minimalistisch ingericht. Dit zou kunnen komen door de afwezigheid van materialen of het zou een keuze kunnen zijn om afleiding te voorkomen. In de lokalen vinden we één of meerdere tafels, afhankelijk van de grootte en de leeftijd van de groep. Verder zijn er beneden (bij de lokalen van de jongere kinderen) stapels met bedjes en een tafel voor het vullen van flesjes te vinden in het lokaal. In elk lokaal staat ook een kast waar de tasjes in gelegd kunnen worden en een kast waar wat materialen, boekjes, doekjes of luiers in liggen, deze is echter vaak leeg. De tantes die de groep begeleiden mogen verder zelf het lokaal inrichten. In de meeste lokalen hebben de tantes daarom zelf wat cijfers, letters en de dagen van de week op de muur geplakt. Zo nu en dan hangen ze er ook tekeningen bij. Ik ben in gesprek gegaan met een tante over hoe zij aan het pedagogisch klimaat werkte. Ze was erg trots om te vertellen dat zij een pedagogische opleiding had gedaan en wilde me graag helpen met mijn vragen. Ze begon mij vervolgens uit te leggen wat voor lesjes ze aan de leerlingen gaf en hoe ze ze hielp met tellen. Ik vroeg haar of ze wist wat een pedagogisch klimaat was, waarna ik uitgelegd heb wat het inhoudt. Wederom kon zij alleen vertellen wat zij didactisch met de leerlingen deed. Toen heb ik besloten mijn vragen anders te formuleren. Ik vroeg haar hoe ze het lokaal inrichtte en of ze daarbij rekening hield met hoe de leerlingen zich voelden. Als antwoord vertelde ze dat ze de tekeningen van leerlingen ophing. Ik vroeg wat ze deed als er gepest werd in de klas. Waarop ze antwoordde dat ze die leerlingen dan ging observeren en als het mis ging dat ze in zou grijpen. Op mijn vraag over de veiligheid van de leerlingen antwoordde een andere tante dat er overal camera's hingen dus dat dat wel goed zat. Ik ben door gaan vragen aan deze tantes, maar kreeg verder geen noemenswaardige antwoorden...

De tantes van het kinderdagverblijf kunnen zo nu en dan de klas uitlopen en na een ruim half uur pas terugkomen. De leerlingen kunnen zichzelf dan vermaken met de materialen in de klas. De materialen die de leerlingen gebruiken zijn anders dan dat wij in Nederland gewend zijn. Er staan een aantal boekjes in het lokaal die door de leerlingen gebruikt kunnen worden. Ik zeg bewust gebruikt, want lezen doen ze er niet vaak mee. Boekjes kunnen namelijk gebruikt worden als schaatsen, kleurboeken, ballen, stickers, hockey pucks, speelgoed, hut voor de my little pony, hoed, vouwpapier, etc. Verder hebben ze geen speelgoed in het lokaal, maar wist je dat tafels en stoelen kunnen dienen als hut, kasteel, trein, auto, bal, schommelschip, rollator, bed, toren, etc. En gelukkig hebben ze als de tante weer eens weg is een tante Jaco in de klas die kan dienen als klimrek, barbiepop, muziekinstallatie, voorleestante, speelgoed, ballenwerper, achtbaan, hobbelpaard, etc. Als de leerlingen lastig worden (wanneer ze uitgespeeld zijn met de materialen in de klas) hoort de tante van die groep dat door het geluid dat uit het lokaal komt. Vervolgens pakt zij een bak met speelgoed en kiepert deze om in het lokaal. In deze bak zitten lego blokjes, duplo blokjes, een aantal delen van een treinrails, een barbie, een my little pony en nog meer speelgoed dat niet compleet is en nergens bij hoort. Je kunt je wel voorstellen wat de leerlingen daar allemaal mee kunnen bedenken...

Ondanks dat ik vind dat er wel wat meer educatieve of complete materialen mogen komen besef ik hierdoor wel hoe overbodig veel waarde wij in Nederland hechten aan speelgoed. Wanneer het ontwikkelingsmateriaal is, is het natuurlijk nuttig. Ik zie echter wel dat de leerlingen hier een hoop meer creativiteit en fantasie hebben tijdens het spelen dan de kinderen in Nederland.

Boekjes kunnen namelijk gebruikt worden als schaatsen, kleurboeken, ballen, stickers, hockey pucks, speelgoed, hut voor de my little pony, hoed, vouwpapier, etc.

Nadat ik in gesprek was gegaan met de tantes, ben ik ook nog in gesprek gegaan met de eigenaresse van het kinderdagverblijf. Daaruit kwam naar voren dat het opleidingsniveau en de manier van opleiden hier heel anders is dan in Nederland. Ze vertelde me dat de tantes/juffen hier veel minder (tot vrijwel geen) les krijgen over pedagogiek. Ze moest lachen toen ik vertelde over mijn vraag van het pedagogisch klimaat aan de tantes en zei dat ik van de tantes geen goed antwoord moest verwachten, omdat ze dus niet weten wat het inhoudt. Ook gaf ze aan veel moeite te hebben met tantes vinden die pedagogisch capabel zijn. Ze heeft haar Nederlandse normen op dat gebied los moeten laten, omdat ze anders net zo goed kon stoppen met het kinderdagverblijf. Ze geeft zelf echter wel aan dat deze opvang voor andere kinderdagverblijven vaak een voorbeeld is (het kan dus nog minder pedagogisch verantwoord). Ook stopt ze veel tijd, moeite en geld in het beter opleiden van de tantes. Ze vraagt zichzelf soms nog af in hoeverre de tantes het geleerde ook toepassen. Ik vind het erg positief dat zij de kracht ervoor vindt om de tantes bij te scholen. Zo kan zij op haar manier een draai geven (ook al is het minimaal) aan de pedagogische kennis op het kinderdagverblijf, en als voorbeeld dienen voor anderen.

---

(Particuliere) basisschool

De tweede periode van mijn tijd in Suriname ben ik stage gaan lopen op een particuliere basisschool. Ook hier heb ik mijn ervaringen opgedaan met betrekking tot het pedagogisch klimaat.

Ik loop stage in groep 5. Mijn mentor is nog niet zo lang afgestudeerd en heeft een goed beeld van wat een pedagogisch klimaat in zou moeten houden. Ik heb veel met andere studie genoten gepraat en merk dat dit uitzonderlijk is. Ik ga alsnog vertellen over mijn eigen ervaring in mijn stageklas, maar zal dit soms vergelijken met verhalen van andere stagiaires en de informatie die ik gekregen heb op het christelijk pedagogisch instituut (pabo van Suriname) .

Relatie

Zowel de relatie tussen leerkracht en leerling, als de relatie tussen leerling en leerling moet prettig zijn. Ik merk dat mijn mentor hier vaak aandacht aan besteed. Zo vindt hij dat er in Suriname over het algemeen de luid en commanderend gesproken wordt tegen leerlingen, maar ook door leerlingen naar elkaar. Wanneer hij iets vraagt benoemt hij dat hij dit vraagt met een vraagteken en als een leerling iets commanderend vraagt aan een klasgenoot zal hij deze leerling hierop wijzen en aangeven waarom het vragen prettiger en socialer is. Op het CPI (christelijk pedagogisch instituut) geven de studenten aan dat ze niets leren m.b.t. een ander stemgebruik of het gebruiken van vragen. Een student gaf aan dat het de cultuur is om te roepen en commanderen dat dat in zijn ogen dus ook de juiste manier was. De docent die ons rondleidde was het hiermee eens. Zij gaf aan dat andere manieren ook niet zouden werken voor deze leerlingen.

Ook vind mijn mentor het belangrijk dat er veel grapjes gemaakt kunnen worden in de klas, waar ik het volledig mee eens ben. Mijn mentor en ik kunnen de leerlingen samen goed voor de gek houden, wat de lessen erg luchtig houdt. Op het CPI waren de studenten het hier echter niet mee eens. Zij wilden waren van mening dat een leerkracht streng moet zijn en dat een lach al hetzelfde gezien kon worden dollen met de leerlingen. Hierdoor zouden de leerlingen dan over je heen lopen.

De relatie tussen de leerlingen uit mijn klas onderling is niet perfect. Er wordt soms wel eens gepest en het samenwerken gaat moeizaam. Mijn mentor heeft met zijn vorige stagiaire hieraan gewerkt door een antipest campagne op te zetten en is nu bezig met het verbeteren van het samenwerken.

Samenwerken

De leerlingen zijn over het algemeen hier niet gewend om samen te werken. Ook op de andere scholen en in andere klassen gaat dit moeizaam. De leerlingen zitten in de klas ook niet in groepen, maar in rijen. Mijn mentor is momenteel erg gefocust op de verbetering van het samenwerken. Er worden nu regelmatig groepsopdrachten gedaan. Wij begeleidende leerlingen steeds op een bepaald punt zoals; luisteren naar elkaar, participeren, overleggen met fluisterstem, etc. Tijdens mijn reisbrochure project werken ze ook samen en let ik voornamelijk op het werken met een rol binnen een groep. Dit had mijn mentor namelijk nog niet geprobeerd. Samenwerken hoort volgens onderzoek (SLO, n.d.-a) namelijk tot de belangrijke vaardigheden van de 21ste eeuw. Hierbij noemen ze dat verschillende rollen bij jezelf en anderen (h)erkennen hierbij nodig is. De 21st century skills zijn hier echter op de basisscholen en bij het CPI niet bekent. Ze gaven na onze uitleg wel aan dat ze bepaalde onderwerpen aangeleerd kregen, zoals het samenwerken. Tijdens de lessen beroepsvorming (vergelijkbaar met onze PPO lessen) leren zij hoe ze het samenwerken aan kunnen pakken.

Veiligheid

Ik denk dat de leerlingen zich veilig voelen in de klas. Deze conclusie trek ik uit mijn observatie dat de leerlingen zich veilig voelen om te zeggen wat ze denken (Kerpel, A. 2014). Ook wanneer ze het ergens niet mee eens zijn durven zij te spreken. Er was één leerling waarvan zijn spreekbeurt meerdere malen was verzet omdat het nog niet af was, de dag dat hij zijn spreekbeurt ging houden ontstond er een discussie tussen leerlingen en leerkracht over of dat eerlijk is, aangezien hij nu meer tijd heeft gekregen dan anderen. Ook durven ze veel te vertellen over hun cultuur, geloof en thuissituatie. Mede omdat hier veel gepraat wordt over dat iedereen anders is, maar dat elk mens toch gelijk is.

Belonen en straffen

Op de Surinaamse scholen wordt over het algemeen voornamelijk gebruik gemaakt van straffen. Niet meer zoals dit vroeger ging, met lichamelijk contact, maar door bijvoorbeeld boos te worden op de leerlingen. Er is al een aantal leerkrachten, waaronder mijn mentor, die proberen om over te gaan op belonen. Er zijn echter nog geen stickerkaarten of beloningsstrategieën ingezet. Wel wordt er bij deze leerkrachten in de klas vaker gecomplimenteerd en worden bijvoorbeeld regels opgesteld vanuit de positieve benadering.

Inrichting

De klasinrichting is in vrijwel elke klas gelijk. Er hangt voor in de klas een krijtbord met een klok, er zijn een aantal kasten en de tafel staan in rijen achter elkaar in de klas. Aangezien mijn klas vaker in groepjes werkt, kunnen ze tegenwoordig wel binnen 5 sec. in groepjes gaan zitten. De leerkracht mag verder zelf de klas inrichting. Dit is lastig want er kunnen geen spijkers in de muur geslagen worden omdat deze te slap zijn. Mijn mentor heeft voor in de klas de school- en pleinregels hangen. Verder hangt er een stilte stoplicht (welke ik nog nooit gebruikt heb zien worden). Op de muren hangen nu verder geheugensteuntjes voor de klok, dit is opgehangen door de vorige stagiaire.

Een verschil m.b.t. de inrichting is dat er hier vier waaiers aan het plafond hangen die een constant tik geluid maken, waar ik persoonlijk helemaal getikt van wordt, maar de klas merkt er volgens mij niet veel meer van.

---

Onderzoeksvraag vanuit pop:

Hoe wordt er gewerkt aan een pedagogisch goed klimaat in de klas? Wat zijn de verschillen en overeenkomsten met Nederland? Hoe sta ik tegenover deze aanpak?

Conclusie:

Er wordt bij elke docent of tante binnen de eigen kennis aan een pedagogisch goed klimaat gewerkt. De meeste docenten en tantes hebben echter weinig kennis over wat een pedagogisch klimaat inhoudt. Ook op het CPI hebben we verschillende vragen gesteld over het pedagogisch klimaat. Ze gaven hier antwoorden op, maar uit de antwoorden merkte ik dat er een verschil is tussen wat de leerlingen hier leren bij pedagogiek en wat wij in Nederland leren bij pedagogiek. De verschillen heb ik hierboven benoemd, maar het grootste verschil blijft voor mij toch de benadering en communicatie naar de leerlingen. Hiermee doel ik op het commanderen i.p.v. vragen, boven de leerlingen uitroepen om stilte te krijgen en het straffen i.p.v. belonen. Ik vind dat de meeste leerkrachten en tantes in Suriname nog veel te leren hebben op pedagogisch gebied. Ik vind dat dit bij hun opleiding meer aan bot zou mogen komen en dat hier cursussen voor aangeboden zouden moeten worden. Ook denk ik dat het al beter zou worden als ze open staan om van elkaar te leren. Ik merk namelijk dat mijn mentor (die net afgestudeerd is) veel goede ideeën heeft, maar dat dit niet gecommuniceerd of eventueel aangenomen wordt, met name door de docenten die al wat langer in dienst zijn. Ik merk dat ik vanuit mijn studie in Nederland veel manieren weet om een goed pedagogisch klimaat te maken en ben erg blij dat ik mijn kennis hier mag delen met de leerkrachten en tantes.

---

bronnen:

Kerpel, A. (2014). Het pedagogisch klimaat. Geraadpleegd op 21-05-2019, van https://wij-leren.nl/pedagogisch-klimaat-artikel.php

SLO. (n.d.-a). Samenwerken. Retrieved June 18, 2019, from http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardigheden/samenwerken